web creation software


Depozyty żołnierzy PSZ na Zachodzie


Ostatnia wojna szczególnie okrutnie obeszła się z polskimi żołnierzami walczącymi na Zachodzie. Dla wielu z nich 8 maja 1945 r. nie był dniem zwycięstwa i powrotu do kraju, ale początkiem tułaczki i emigracyjnego życia.

W Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie służyło około 230 tys. żołnierzy. W maju 1946 r. powołano Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia, który miał pomóc żołnierzom PSZ w przystosowaniu się do życia w warunkach pokojowych i zdobyciu nowych kwalifikacji zawodowych. Przez PKPiR przewinęło się około 114 tys. byłych żołnierzy PSZ. W końcu lat 40. na terenie Wielkiej Brytanii osiedliło się około 150 tys. Polaków, którzy zdecydowali się pozostać na emigracji. Po poległych w licznych kampaniach żołnierzach pozostały nie tylko akta personalne, skrzętnie gromadzone przez ówczesnych kadrowców, ale także rzeczy osobiste, przechowywane w formie depozytów. Gros akt personalnych i depozytów znalazło się na terenie Wielkiej Brytanii, gdzie przebywały władze Rzeczypospolitej na Uchodźstwie.

Przez blisko pięćdziesiąt lat sprawa zwrotu akt personalnych oraz depozytów po żołnierzach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie poległych w czasie II wojny światowej nie mogła być pozytywnie rozwiązana ze względów politycznych. Dopiero w 1996 r. Wojskowa Komisja Archiwalna i Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych podjęły tę sprawę ponownie, a po kilku latach udało się sprowadzić depozyty do Polski. Zdeponowano je w WBH (wówczas CAW) i AAN.

Obecnie w zasobach Wojskowego Biura Historycznego i Archiwum Akt Nowych znajdują się 4284 depozyty, które rodziny poległych żołnierzy będą mogły odebrać po udokumentowaniu prawa do dziedziczenia. Depozyty zawierają niezwykłe pamiątki po polskich żołnierzach: legitymacje, ordery oraz odznaczenia, prywatną korespondencję, dokumentację dotyczącą śmierci, fotografie najbliższych. Prócz tej standardowej zawartości można tam odnaleźć również biżuterię, przedmioty codziennego użytku (puderniczki, zapalniczki, brzytwy), zegarki, obrączki, pocztówki, pamiątki religijne - modlitewniki i różańce. Ten wyjątkowy zbiór pamiątek stanowi przekrój Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, jest więc wspaniałym materiałem do badania losów żołnierzy zaginionych podczas II wojny światowej. Wykaz jednostek, w których służyli żołnierze jest bardzo szeroki. Są wśród nich lotnicy brytyjskich Dywizjonów, m.in. 301, 302, 303, 305, 315 i 317. Są również marynarze z O.R.P. "Sokół", O.R.P. "Orkan", O.R.P. "Grom", O.R.P. "Orzeł", O.R.P. "Garland", O.R.P. "Dragon", O.R.P. "Krakowiak", S/S "Piłsudski", S/S "Rozewie", S/S "Lwów". Są też żołnierze wojsk lądowych z 1 Brygady Strzelców, 1 Dywizji Pancernej, 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, 2 Korpusu, Centrum Wyszkolenia Broni Pancernej, i wielu innych. Większość żołnierzy poległa na polu chwały, podczas lotu czy rejsu, ale są również przypadki samobójstw, chorób i nieszczęśliwych wypadków. Zbiór dokumentów i pamiątek osobistych po obywatelach polskich został przekazany przez władze brytyjskie właśnie z intencją zwrotu ich rodzinom. Przez wiele lat PRL rodziny albo nie były poinformowane o nich lub też często nie miały możliwości wyjazdu do Wielkiej Brytanii w celu ich odebrania.

Aby móc odebrać depozyt należy przedstawić dokumenty potwierdzające jak najbliższy stopień pokrewieństwa ze zmarłym, np.: świadectwo urodzenia, metrykę chrztu, świadectwo ślubu, akt zgonu lub poświadczony notarialnie dokument potwierdzający prawną zdolność dziedziczenia po poległym. Zasady odbioru depozytów z AAN znajdują się TUTAJ. Depozyt może również zostać wydany osobie notarialnie upoważnionej przez prawnego spadkobiercę. Przekazanie depozytu może nastąpić wyłącznie w siedzibie WBH lub AAN po uprzednim okazaniu wymienionych dokumentów (z których wykonywane są kopie) oraz wypełnieniu protokołu przekazania.

 

ADRES

ARCHIWUM AKT NOWYCH
ul. Hankiewicza 1
02-103 Warszawa

WOJSKOWE BIURO HISTORYCZNE
ul. Pontonierów 2A
00-910 Warszawa

KONTAKT

e-mail: sekretariat@aan.gov.pl
Telefon: 022 58 93 118
Fax: 022 58 93 001

e-mail: wbh.sekretariat@ron.mil.pl
Telefon: 26 18 13 144
Fax: 26 18 13 749